Actie tegen fijnstof in Zaanstad!

Uit onderzoek door de Partij voor de Dieren Zaanstad blijkt dat de luchtkwaliteit in onze gemeente veel slechter is dan tot nu toe bekend was. De jaargemiddelden lijken op het eerste gezicht goed te zijn, maar op specifieke dagen worden de grenswaardes voor fijnstof flink overschreden. Dit veroorzaakt jaarlijks waarschijnlijk meer dan 100 gevallen van vroegtijdig overlijden door beroerte en hart- en vaatziekten. Ook betekent het voor mensen met luchtwegproblemen een aanzienlijk verminderde levenskwaliteit.

Epidemiologisch onderzoek laat zien dat het aantal vroegtijdige overlijdens in Nederland als gevolg van blootstelling aan luchtvervuiling hoog is. De meest recente schattingen lopen grofweg uiteen tussen de 6.700 en 12.900 vroegtijdige overlijdens per jaar. Voor een gemeente als Zaanstad, met ongeveer 155.000 inwoners zou dit proportioneel uitkomen op 67 tot 118 per jaar. Echter, het aantal sterfgevallen door luchtvervuiling in de stad is waarschijnlijk niet vergelijkbaar met die op het platteland. Mogelijk ligt het aantal voor Zaanstad dus nog aanzienlijk hoger.

Er zijn grofweg twee categorieën fijnstof: deeltjes met een diameter tot 10 micrometer (PM10) en deeltjes met een diameter tot 2,5 micrometer (PM2,5). Doordat deze deeltjes zo klein zijn kunnen ze makkelijk via de longen in de bloedbaan terechtkomen en na verloop van tijd leiden tot hart- en vaatziekten en beroertes.

Blootstelling aan fijnstof vindt zowel binnenshuis als buitenshuis plaats. Bekend is dat de blootstelling binnen vaak relatief hoog is doordat we op gas koken, kaarsjes aansteken of een houtkachel hebben. Duidelijk is dat het voor de gezondheid beter is om bijvoorbeeld elektrisch te gaan koken en de houtkachel niet te gebruiken. De luchtkwaliteit binnen is daarnaast ook afhankelijk van de luchtkwaliteit buiten.

Om meer te kunnen zeggen over de luchtkwaliteit buitenshuis zijn meetgegevens nodig. Zaanstad telt drie permanente meetstations: Wagenschotpad, Hemkade en Hoogtij. Deze drie meetstations zijn alledrie zogenaamde achtergrondstations. Zij staan wat verder van de weg af en geven een globaal beeld van de luchtkwaliteit in de omliggende buurten. Bij nadere analyse van de data komen een aantal opmerkelijke zaken naar voren:

• Vuurwerk en kachels hebben een grote impact op de luchtkwaliteit.
• Er is onvoldoende bekend over bijkomende effecten van wonen dichtbij drukke wegen.
• Algemene luchtkwaliteit is in de wintermaanden vrij matig.
• Tijdens Nieuwjaarsnacht worden elk jaar gevaarlijk hoge fijnstofconcentraties gemeten. Dit heeft directe consequenties voor ouderen en mensen met luchtwegproblemen.

Op basis van de verzamelde gegevens bestaat het vermoeden dat op plekken dichtbij drukke verkeerswegen de fijnstofconcentraties veel vaker de norm overschrijden dan waargenomen wordt door de meetstations. Van de EU mogen mensen maximaal 35 dagen per jaar worden blootgesteld aan matige luchtkwaliteit. Uit recentelijk onderzoek is gebleken dat deze grens waarschijnlijk te hoog ligt, in het bijzonder voor (jonge) kinderen (WHO en EPA). Op basis van de data van de achtergrondstations zien we gemiddeld 15-20 volledige dagen overschrijding van de grens voor matige luchtkwaliteit. Het ligt voor de hand dat het de grens van matige luchtkwaliteit vaker wordt overschreden vlakbij drukke wegen en dat het aantal overschrijdingsdagen daar in ieder geval dicht in de buurt van de EU-grens zou kunnen komen.

Naast de besproken effecten van wegverkeer zien we een duidelijk effect van kachels terugkomen in de meetdata. Tijdens de wintermaanden ligt het aantal overschrijdingen van de luchtkwaliteitsgrens vele malen hoger dan tijdens de zomermaanden. Dat er in de wintermaanden relatief veel overschrijdingen plaatsvinden lijkt, naast het effect van vuurwerk rond oud- en nieuw, vooral te kunnen worden toegeschreven aan het aansteken van gas- en houtkachels. Daarnaast kan het grote verschil tussen zomer- en wintermaanden mogelijk ook ten delen worden verklaard doordat het effect van wegverkeer in zomer- en wintermaanden onvoldoende in de data naar voren komt.

Dit alles geeft aan dat er niet alleen nog onvoldoende kennis is over de luchtkwaliteit in Zaanstad (door het kleine aantal meetpunten en de verdeling over de gemeente), het is ook zorgwekkend dat de luchtkwaliteitsanalyse uitwijst dat de luchtkwaliteit in Zaanstad eerder tegen dan mee lijkt te vallen. In deze analyse is nog geen rekening gehouden met bijkomende negatieve gezondheidseffecten van stoffen als ozon, stikstofdioxide en roet. Gegeven de grote toekomstige groei van het aantal huizen en daarmee het aantal kachels en auto’s in Zaanstad wordt de problematiek naar verwachting alleen maar ernstiger. In het belang van alle bewoners van Zaanstad moet er daarom een veel uitgebreider plan komen om op de korte termijn al stappen te kunnen zetten richting een schoner Zaanstad. Niet alleen zullen strenge milieuzones moeten worden overwogen, ook moet er worden gekeken naar het aanleggen van (vormen van) stadsverwarming, het uitbreiden en verbeteren van het bestaande openbaarvervoersnetwerk en het sterk inperken van het afsteken van vuurwerk. Alleen zo kunnen we garanderen dat Zaanstad haar klimaatdoelen gaat halen voor 2030 en dat onze gemeente weer schone lucht gaat inademen.

Partij voor de Dieren Zaanstad organiseerde een fiets- en flyeractie tegen het fijnstof in de gemeente. De actie startte in Koog aan de Zaan met een bakfiets en spandoeken. Er werd geflyerd bij de Albert Heijn op de Verzetstraat. De bewoners hier rond het viaduct bij de A8 hebben heel veel last van de luchttvervuiling en lawaai van deze snelweg. De fietstocht eindigde in Assendelft. De vrijwilligers hadden symbolische mondkapjes op tegen alle luchtvervuiling in Zaanstad. De PvdD is tegen meer asfalt en tegen verbinding tussen de A8 en A9.