Motie Terugkeer in de maat­schappij na detentie

De gemeenteraad van Zaanstad, in vergadering bijeen op donderdag 20-06-2019 behandelend de voorjaarsnota

Overwegend dat;

Als het om (ex-) gedetineerden gaat is Zaanstad een bijzondere gemeente. Zaanstad heeft mensen die terugkeren naar de gemeente na detentie, en er staat sinds kort een groot Justitieel Complex waar veel gedetineerden verblijven. Jaarlijks keren 200 gedetineerden terug naar de gemeente Zaanstad. Zij hebben in het Justitieel Complex (JC) Zaandam of elders vastgezeten.

Iedere Penitentiaire Inrichting (PI) heeft een Re-integratiecentrum (een binnen RIC). Hier kan de (dan nog) gedetineerde werken aan zijn terugkeer in de maatschappij. Er kan bijvoorbeeld gewerkt worden aan opleidingen, bevriezen van schulden, zoeken naar huisvesting etc. Als de gedetineerde vervolgens vrij is kunnen er thema's zijn die nog niet (helemaal) in orde zijn bijvoorbeeld omdat daaraan tijdens detentie niet gewerkt kon worden of omdat de gedetineerde het toen niet als probleem zag.

Wat is een Buiten RIC en waarom is deze belangrijk voor Zaanstad?

Een Buiten-RIC is een laagdrempelige en toegankelijke plek waar justitiabelen terecht kunnen om (verder) te werken aan hun terugkeer en hernieuwde verbinding met de samenleving. Het is dus een centrale, laagdrempelige locatie waar vrijwilligers ondersteuning bieden aan justitiabelen.

De gemeente Zaanstad is van mening dat de aansluiting van de ex-gedetineerde op de maatschappij zo goed mogelijk moet worden geregeld. Het systeem van het “binnen RIC” spreekt de Partij voor Ouderen en Veiligheid erg aan en wij hebben gemeend dat het in Zaanstad belangrijk is om buiten de gevangenis ook een vergelijkbare plek te creëren waar de ex-gedetineerde naar toe kan gaan als hij vragen heeft of het even niet meer weet.

Het idee van een “buiten RIC” is de plek buiten zoveel mogelijk te doen lijken op de werkwijze die binnen wordt gehanteerd. Herkenning van de werkwijze die de gedetineerde wellicht binnen heeft meegemaakt zou kunnen bijdragen aan een

soepeler re-integratie.

Met een samenwerkingsverband met de gemeente Zaanstad kan de afspraak gemaakt dat er zoveel mogelijk geprobeerd wordt dezelfde vrijwilligers zowel binnen als buiten in te zetten. Hiermee kan door herkenning de afstand tussen de ex- gedetineerde en de ondersteuning worden verkleind.

Een buiten RIC is een centraal meldpunt in de stad voor justitiabelen (iedereen die in aanraking is geweest met justitie) om ze te ondersteunen met activiteiten op het gebied van wonen, werk, inkomen, schulden, zorg en persoonlijke zaken.

Op deze wijze bieden zij de nazorg: een sluitend aanbod op activiteiten begonnen op het Binnen RIC wordt dan in het Buiten RIC voortgezet. Met succesvolle ondersteuning kan recidive worden voorkomen, hetgeen kan helpen de criminaliteit te verlagen. Een Buiten RIC kan ook een mogelijkheid tot dagbesteding zijn, zoals vrijwilligerswerk voor de ex-gedetineerde.

Vanaf het Buiten RIC kan ook gericht gezocht worden naar werkplekken of studie voor de ex-gedetineerden. Dit kan via stage of proefplaatsingen bij werkgevers wat zou kunnen leiden tot uitstroom naar vast en betaald werk.

Wat heeft de justitiabele aan een Buiten RIC ? (*)

1. Makkelijke en snelle verbinding met hulp buiten (van binnen naar buiten);
2. Gedetineerde krijgt steeds een nieuwe kans;
3. Een vrijwilliger kan lang en intensief meelopen;
4. Vrijwilligers staan naast cliënten, niet tegenover hen zoals bijvoorbeeld bij een dienst werk en inkomen;

5. In een Buiten-RIC hoeft een justitiabele de schijn niet op te houden zoals in een wijkteam vaker gebeurd vanwege schaamte. Er is begrip voor de vragen en moeilijkheden voor 'het leven na detentie';
6. Bij een Buiten-RIC ben je geen nummertje maar een mens;

(* zie bijgevoegde documenten)

Constaterend dat;

Het Buiten RIC verwacht ongeveer 30 tot 40 ex-gedetineerden te kunnen ondersteunen in het eerste jaar. Uit ervaring blijkt dat daarvan ongeveer tien personen in een langdurig traject van ondersteuning komen. Zij komen voor meerdere hulpvragen en hebben regelmatig ondersteuning en begeleiding van de vrijwilligers. De overige ex-gedetineerden komen veelal enkele malen om aan hulpvragen te werken. (*)

Gemiddeld zitten gedetineerden 3,4 maanden vast. Een dag detentie kost € 200,-. Als het Buiten-RIC slechts 10 mensen kan behoeden voor recidiveren bespaart dat de maatschappij € 210.400,-

De verwachting is dat het jaarlijks mogelijk is om 5 cliënten binnen 3-6 maanden naar een betaalde baan te begeleiden. Als de ex-gedetineerden dan 6 maanden geen uitkering krijgen bespaart Zaanstad 6 maanden uitkering voor deze personen. Dit gaat om ongeveer 30.000 euro.

De totale kosten voor een buiten RIC zullen voor Zaanstad ongeveer € 45.560 bedragen. DJI zal 30% van deze kosten co-financieren, zijnde € 13.668 waardoor de kosten voor Zaanstad € 31.892 zullen bedragen.

Het Buiten-RIC draagt ook bij aan de in het coalitieakkoord beschreven preventieve aanpak van overlast. Het probleem met het veiligheidsgevoel van Zaanse burgers kan verbeteren door de kwetsbare groep ex-gedetineerden menselijk bij te staan en te ondersteunen waardoor zij minder overlast veroorzaken. Ook versterkt dit de inclusieve Zaanse samenleving doordat ook ex-gedetineerden weer meedoen.

Tevens draagt dit initiatief bij in de zoekrichtingen van het college om bezuinigingen te bewerkstelligen, het project zal zichzelf terugverdienen. De opbrengsten kunnen terugvloeien naar het programma waar de dekking is gevonden.

(*) zie bijgevoegde documenten

Draagt het college op:

1. Een pilot te beginnen van twee jaar en te onderzoeken wat de rol van Surant kan zijn als toevoeging in de keten en de ondersteuning van (ex) gedetineerden te versterken en de zorg te optimaliseren.
2. Per half jaar te evalueren om het daadwerkelijke effect van re-integratie van gedetineerden te meten in aantallen en financiën en dit schriftelijk terug te koppelen aan de gemeenteraad.
3. Dekking voor de twee pilot jaren te halen uit de Programma 2 “Werk en Inkomen”.

En gaat over tot de orde van de dag.

Namens de Partij voor Ouderen en Veiligheid Harrie van der Laan

Namens D66
Jan de Vries
Namens Democratisch Zaanstad Juliette Rot

Namens de PVV Peter van Haassen

Namens de ChristenUnie Mieke van der Beek

Namens de Partij voor de Dieren Judith Raa

Namens DENK Sebnem Pancar