Algemene beschouwing Voor­jaarsnota 2023-2027

Voorzitter,

Of Zaanstad het ravijn nadert, dat is een keuze. Bij deze Voorjaarsnota kunnen we namelijk veel keuzes maken die Zaanstad niet alleen behoeden voor het financiële ravijn vanaf 2026. Nee, er liggen juist kansen om goed te doen voor anderen, onze wereld en uiteindelijk onszelf. Zo kunnen we allerlei problemen ook zonder veel geld effectief aanpakken. Zoals, één, de klimaat- en biodiversiteitscrisis. Zoals, twee, de groeiende maatschappelijke ongelijkheid en intolerantie. Zoals, drie, een overheid die haar eigen inwoners niet vertrouwt. Of zoals, vier, de miljoenen dieren die we jaarlijks fokken, een vreselijk leven bezorgen en laten afmaken door de vleesindustrie. Als we maar keuzes durven maken zijn de financiële problemen slechts een bijzaak in het bereiken van onze maatschappelijke doelen.

De Partij voor de Dieren heeft mededogen, duurzaamheid, persoonlijke vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid als kernwaarden. Uit deze kernwaarden komt voort dat we nooit de korte termijn mensenbelangen vooropstellen. Wij zetten een stip op de horizon waar Zaanstad naartoe moet: een plek waar iedereen in vrijheid en veiligheid kan genieten van een schoon en gezond leefmilieu. Een plek waar we de aarde niet overbelasten, en waar we andere soorten naar hun intrinsieke waarde behandelen.

Daarom beginnen we met de vraag: waarom neemt het college het standpunt in dat de lokale lasten niet omhoog mogen gaan? Vorig jaar hebben vele inwoners een belastingkorting gekregen door het afschaffen van de hondenbelasting. En terecht. Maar nu het slecht gaat, mag op geen enkele wijze de belasting de komende jaren weer iets worden verhoogd? Ten koste van wat gaat dat? Ten koste van wie? Het vasthouden aan dit uitgangspunt treft vooral de mensen die op achterstand staan. Terwijl heel veel mensen en bedrijven een beperkte lastenverhoging nauwelijks voelen. Beste collegepartijen, slik deze denklijn daarom niet voor zoete koek.

Maar naast het dichten van het financiële gat willen we het vooral ook hebben over de dingen die we kunnen bereiken zonder geld. Zoals eerder benoemd starten we met een schoon leefmilieu en het tegengaan van CO2-uitstoot. We moeten er echt voor zorgen dat de aarde niet meer dan 1,5 graad opwarmt.

Daarvoor moeten er strakke keuzes worden gemaakt. Een beperkte groep bedrijven in onze stad is verantwoordelijk voor veel uitstoot. Geven we subsidie aan deze bedrijven? Of gaan we strakker handhaven op bestaande regels? Bijvoorbeeld Amsterdam geeft de Omgevingsdienst de opdracht om sneller te handhaven. Zaanstad laat dat nog na. Terwijl je voor weinig geld een hoge opbrengst hebt.

Ten tweede, het tegengaan van ongelijkheid en intolerantie. Dit jaar is het 150 jaar geleden dat de voormalig tot slaaf gemaakte mensen werkelijk vrij werden. Hoewel de ketenen gebroken zijn, werkt ons slavernijverleden nog steeds door, ook in onze stad. Om de gevolgen hiervan – zoals institutioneel racisme – uit te bannen, is de eerste noodzakelijke stap uit te zoeken welke rol Zaanstad speelde in deze geschiedenis. Net als dat we moeten uitzoeken hoe we de pijn van de overblijfselen kunnen verzachten. Ja, zo’n onderzoek kost geld. Maar het bestrijden van onrecht gaat voor ons vóór het vieren van feest, zoals “50 jaar Zaanstad”. Want wie vieren dit feest? De 1 op de 10 gezinnen waar kinderen in armoede opgroeien? De bijna 700 huishoudens die door het toeslagenschandaal getroffen zijn? Of de grote groep mensen die door institutioneel racisme getroffen worden? Voor hen is het geen feest. Ons pleidooi is: besteed dit geld aan het oplossen van de kansenongelijkheid.

Ten derde ons sociale stelsel, dat op allerlei manieren wantrouwen ademt. Denklijn 1 van het college komt als een verrassing: Zaanstad gaat meer werken vanuit vertrouwen? Het college bedoelt daarmee waarschijnlijk dat het ondernemers minder in de weg wil zitten om dingen te doen die slecht zijn voor onze gezondheid en de planeet. Gaan we daarmee het vertrouwen van onze inwoners terugwinnen? Juist niet! Waarom zouden we algoritmen ontwikkelen om kwetsbare gezinnen tot “verwondergezin” te kunnen bestempelen? Waarom zouden we ambtenaren inhuren die dag in dag uit op facebook zoeken naar die enkelingen die naast een bijstandsuitkering ook nog wat geld bijverdienen of van familie te veel boodschappen cadeau krijgen? En waarom zouden we alle bijstandsgezinnen in de hele Brandaris controleren op uitkeringsfraude? Laat denklijn 1 zich dus vooral richten op kwetsbaren. Die verdienen het om door de overheid weer met vertrouwen benaderd te worden.

Ten vierde en tot slot voorzitter, stop het onrecht dat we dieren aandoen. We moeten keuzes maken door nu eindelijk in te zetten op het promoten van plantaardige producten en het consumeren van vlees, vis en zuivel te ontmoedigen. Als het college écht keuzes durft te maken op maatschappelijk zeer urgente thema’s kan onze stad mooier worden zonder veel geld.

We’ve got 99 problems, but money ain’t one.

Melchior Mattens